De cultuur van de Hindostanen

Hindostanen: hindoes en moslims
De term Hindostaan is een etnische verzamelnaam voor alle contractarbeiders die vanuit Brits-Indië naar Suriname zijn gekomen. De Hindostanen zijn onder te verdelen in twee grote religieuze groepen: de hindoestanen en de moslims. Verreweg de grootste groep is hindoe, 20% is moslim en een kleine groep is christen. Omdat de hindoestanen verreweg de grootste groep vormen, wordt hieronder alleen ingegaan op deze religieuze groep. Meer over de islam lees je bij de Javanen, omdat die groep hoofdzakelijk moslim is.

De drie belangrijkste goden in het hindoeïsme. Van links naar rechts: Brahma, Vishnu en Shiva.

Het hindoeïsme
Het hindoeïsme heeft geen stichter of profeten zoals in andere godsdiensten. Het is in ontstaan in de periode 1500-500 voor Chr. Het hindoeïsme kent veel goden. In de loop der tijd zijn drie daarvan uitgegroeid tot de hindoe drie-eenheid:
- Vishnu: de beschermer van de mensen en al het andere leven,
- Brahma: het scheppende wezen, de stichter uit wie alle vormen van het aardse leven en het materiële bestaan is ontstaan,
- Shiva: de god van de vernietiging, wat kan leiden tot wedergeboorte.

Wedergeboorte
De hindoestanen geloven in wedergeboorte, oftewel reïncarnatie. Als het lichaam sterft en wordt verbrand, wordt de ziel herboren in een ander lichaam. Als je goed hebt geleefd, komt je ziel in het volgende leven in een hogere vorm van leven terecht. Als slecht hebt geleefd komt je ziel in een lagere vorm van leven terecht. Een ziel die in al zijn vorige levens zo goed heeft geleefd, kan de hoogste vorm van leven bereiken. Als je tijdens dit leven ook goed hebt geleefd, wordt je bij de dood verlost van het aardse bestaan. Je komt dan in de hemel terecht en je wordt deel van het opperwezen Brahman, waaruit alles is voortgekomen. Je bent dan verlost van de wedergeboorte. Het verlost worden kan echter miljoenen jaren duren.

Kasten
Van oudsher is de Hindostaanse maatschappij verdeeld in kasten. Een kaste is een ander woord voor een sociale laag waarbinnen men trouwt. De leden van een kaste oefenen vaak hetzelfde beroep uit. Zij helpen elkaar in tijden van nood. Elke kaste heeft eigen regels en gebruiken, bijvoorbeeld bij huwelijken, begrafenissen en maaltijden.

Volgens de officiële hindoeleer zijn er maar vier kasten, maar in de loop van de tijd zijn er duizenden ontstaan. De vier officiële kasten zijn:
1. Brahmanen: zij vormen de hoogste kaste. Zij zijn de intellectuelen die de oude godsdienstige teksten die in het Sanskriet geschreven zijn.
2. Kshatriyas: zij zijn de politieke machthebbers
3. Vaishya’s: zij zijn de handelaren en de vrije boeren
4. Sudra’s: zij zijn de arbeiders en dienaren.

Helemaal onderaan staat een groep mensen die tot geen enkele officiële kaste behoren en alleen beroepen mogen uitoefenen die kasteleden niet willen verrichten of als ondergeschikt worden gezien, zoals het cremeren van lijken, het executeren van misdadigers of het ophalen van vuil. Zij worden de ‘onaanraakbaren’ genoemd.

Vroeger werd het kastensysteem streng toegepast, en raakten mensen van hogere en lagere kasten nooit vermengd. De leden van de hogere kasten moesten aanraking met de ‘onaanraakbaren’ vermijden. Tegenwoordig wordt het kastensysteem minder strak toegepast. In 1950 werd het kastensysteem in India afgeschaft. In de grote steden is van het kastenstelsel weinig meer te merken, maar op het platteland nog veel. Maar ook daar werkt het systeem niet remmend meer op economische ontwikkeling.

Bhagwan Panday heeft een hindoestaanse kerkdienst thuis ter ere van zijn 45e verjaardag (een heilig getal voor hindoe's) dat gelijk valt op de feestdag van de god Krishna. De man links is de priester (pandit).

De Surinaamse hindoestanen en het kastenstelsel
De voornaamste reden om vanuit Brits-Indië te emigreren was het ontvluchten van de armoede. Maar naast economische nood van de ´onaanraakbaren´ speelden ook allerlei andere zaken een rol. Bijvoorbeeld het verbod om buiten de eigen kaste te trouwen of schaamte bij ongehuwde zwangerschap waren voor veel vrouwen reden om te emigreren. In een ander land probeerden zij meer vrijheid te zoeken. Zodoende zijn de hindoestanen in Suriname afkomstig uit allerlei kasten. Omdat de Brits-Indische migranten in Suriname allemaal contractarbeider werden en meer op elkaar aangewezen waren, heeft het kastensysteem in Suriname nooit een belangrijke rol gespeeld.

Vier levensfasen
Het leven van een gelovige hindoe is verdeeld in vier fasen.
1) In de eerste fase is de hindoe nog een kind, dat kennis moet opdoen en zich moet voorbereiden op het volwassen leven.
2) De tweede fase begint met het huwelijk. In deze fase moet een hindoe zijn kinderen opvoeden en rijkdom vergaren.
3) Tijdens de derde fase neemt hij langzaam afstand van het aardse leven en gaat hij zich meer op het geestelijke leven concentreren.
4) Ten slotte bereidt hij zich in de vierde fase voor op het hiernamaals en verlaten en afstand doen van het wereldse.

Er zijn hindoes uit India die beweren dat de Surinaamse hindoes de tweede fase niet meer kunnen verlaten. Tot hun dood blijven ze zich bezighouden met het vergaren van rijkdom. Onder de Surinaamse hindoestanen is inderdaad sprake van een afnemende belangstelling voor geestelijke normen en waarden.

Een foto van een hindoestaanse bruiloft.

Het hindoe-huwelijk
De bruiloft is het belangrijkste moment in het leven van de hindoe. Hoewel de traditionele bruidsschat is verdwenen, is het een hindoeïstisch huwelijk nog altijd een kostbare aangelegenheid. Het feest duurt vaak meerdere dagen met als hoogtepunt het moment waarop de vader van de bruid zijn dochter aan de bruidegom schenkt.

Van oorsprong werden door de families afspraken gemaakt over wie met wie zou trouwen en zagen de bruid en bruidegom elkaar pas op de bruiloft. Tegenwoordig komt dit bijna niet meer voor en kiezen partners elkaar vaak zelf. Bij het uithuwelijken was de status van de partner erg belangrijk en meisjes moesten het liefst zo blank mogelijk zijn. Echtscheidingen kent men van oorsprong niet. Mannen mochten na de dood van de vrouw wel hertrouwen, maar vrouwen mochten dit niet wanneer de man stierf. Gelukkig voor de moderne Surinaamse hindoe zijn deze regels aan het verwateren. Echtscheidingen komen ook bij hindoestanen steeds meer voor en steeds minder vrouwen blijven single als hun man jong sterft.

De dood
Bij een sterfgeval komen de familie en vrienden in het huis van de overledene om voor hem te bidden, te zingen en voor te lezen uit de geschriften, onder leiding van de pandit, de hindoegeestelijke. Hindoestanen cremeren hun doden. Dit doen ze bij de rivier of de zee. Nadat de oudste zoon een korte ceremonie aflegt met de pandit loopt hij vijf keer om de brandstapel heen, voordat hij hem aansteekt. Bij het aansteken trekken de aanwezigen zich vrij snel terug. Alleen de naaste familie blijft totdat het lichaam helemaal verteerd is. De as wordt de volgende morgen in de zee of de rivier gestrooid, om de kringloop van de natuur te voeden.

Hindostanen in het huidige Suriname
Vanuit een arme groep immigranten hebben de Hindostanen zich opgewerkt tot een belangrijke bevolkingsgroep in Suriname. Toch blijven ze naast Surinaamse ook trots op hun hindostaanse achtergrond en blijven ze vasthouden aan hun eigen cultuur en rituelen. Onderling spreken Hindostanen Sarnami (Surinaams-Hindoestaans, een taal die alleen zij spreken. Sarnami is ontstaan uit verschillende dialecten uit India die de immigranten spraken, aangevuld met woorden uit het Nederlands, het Sranan Tongo en het Engels.

Het typische Surinaamse/Hindostaanse gerecht roti. Op de foto zie je Roti met kip, aardappel en kouseband.

De Hindostaanse keuken is in heel Suriname geliefd. Het bekendste gerecht is 'roti', wat inmiddels zelfs als een typisch Surinaams gerecht gezien wordt.

Terug